Funkcjonowanie banku centralnego, jego rola, organy i zadania

Funkcjonowanie banku centralnego jest jednym z najważniejszych elementów gospodarczych każdego państwa. Rola banku centralnego polega przede wszystkim na działalności systemu bankowego oraz prowadzeniu bieżącej polityki pieniężnej. W Polsce, funkcje banku centralnego sprawuje Narodowy Bank Polski. Jaka jest jego rola banku centralnego, jakie są funkcje banku centralnego, zadania NBP oraz organy Narodowego Banku Polskiego.

Historia NBP

Rozpoczęcie działalności przez Narodowy Bank Polski, przypada na rok 1945. NBP zastąpiło wówczas Bank Polski Spółka Akcyjna. Był to bank prywatny, funkcjonujący od kwietnia 1924 roku. Na początku, funkcjonowanie NBP odbywało się pod nadzorem ministra skarbu (czyli Ministerstwa Skarbu Państwa, które było organem funkcjonującym od roku 1990 do 2017 – jego kompetencyjnym odpowiednikiem jest teraz  Ministerstwo Aktywów Państwowych), a także – był bankiem państwowym. Przez kilkanaście lat, Narodowy Bank Polski był monopolistą w dziedzinie emisji pieniądza, udzielania kredytów oraz gromadzenia oszczędności. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w latach 80. XX wieku, kiedy to podczas przemian ustrojowych z NBP zostały wydzielone banki regionalne i komercyjne. Ówczesnymi zadaniami Narodowego Banku Polskiego stały się: emisja pieniądza i zarządzanie polityką pieniężną państwa. 

Bank centralny w Polsce – rola banku centralnego i funkcje banku centralnego

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej, z siedzibą główną w Warszawie. Zadania NBP określa Konstytucja RP, ustawa o Narodowym Banku Polskim oraz ustawa Prawo bankowe. Według wskazanych aktów prawnych, bank centralny w Polsce jest niezależny od innych organów państwowych. Do sprawowanych funkcji banku centralnego w Polsce, należy pełnienie przez NBP:

• banku emisyjnego,
• banku banków,
• centralnego banku państwa.

Zadania NBP koncentrują się głównie wokół emitowania pieniądza i znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej, a także utrzymania stabilnego poziomu cen. Oprócz tego, funkcjonowanie banku centralnego w Polsce opiera się na:

• prowadzeniu polityki pieniężnej,
• działaniu na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,
• działalności emisyjnej,
• rozwoju systemu płatniczego,
• zarządzania rezerwami dewizowymi,
• obsługą Skarbu Państwa,
• działalności edukacyjnej i informacyjnej.

Organy Narodowego Banku Polskiego

Organami Narodowego Banku Polskiego są: prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej i zarząd NBP. 

Prezes NBP jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm, na wniosek Prezydenta RP. Przewodniczy on Radzie Polityki Pieniężnej oraz Zarządowi NBP. Działalność Prezesa NBP polega m.in. na przedstawianiu Sejmowi rocznego sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego.

Kolejny organ Narodowego Banku Polskiego – Rada Polityki Pieniężnej, corocznie ustala założenia i realizuje zadania dotyczące polityki pieniężnej państwa. Jest odpowiedzialna za zatwierdzanie planu finansowego banku centralnego, a także sprawozdań z działalności NBP.

Zarząd NBP natomiast, kieruje działalnością Narodowego Banku Polskiego. Szczegółowe kompetencje Zarządu NBP polegają na: nadzorowaniu operacji otwartego rynku, ocenie funkcjonowania systemu bankowego, okresowej ocenie obiegu pieniężnego i przygotowywaniu i rozpatrywaniu projektów uchwał.

Rola banku centralnego w Polsce

Oprócz tego, że funkcje banku centralnego w Polsce polegają na pełnieniu przez NBP roli banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa, Narodowy Bank Polski prowadzi również działania w takich obszarach jak:

• Emisja pieniądza – podstawowym zadaniem NBP jest wprowadzanie do obiegu nowych znaków pieniężnych oraz ich wycofywanie, a także ustalanie zasad zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych. Bank centralny w Polsce, jest odpowiedzialny za emitowanie zarówno banknotów, jak i monet (w tym limitowanych monet kolekcjonerskich).
• Ustalanie i prowadzenie polityki pieniężnej – NBP dąży także do utrzymania stabilności cen oraz prowadzi politykę pieniężną zgodną z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej.
• Zarządzanie rezerwami dewizowymi RP – rolą banku centralnego w Polsce jest również zarządzanie rezerwami dewizowymi RP, co ma na celu maksymalizację zysków, przy jednoczesnym zabezpieczeniu i zapewnienia płynności inwestowanych środków. Zadanie to, ma zabezpieczyć gospodarkę krajową przed ewentualnym kryzysem walutowym.
• Bankowa obsługa budżetu państwa – NBP prowadzi bieżące rachunki rządu, takie jak: budżet państwa, fundusze zarządzane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
• Utrzymywanie stabilności krajowego systemu finansowego – w tym przypadku, funkcjonowanie banku centralnego polega na monitorowaniu funkcjonowania systemu finansowego, współpracy z organami państwowymi (tj. np. Ministerstwo Finansów) oraz instytucjami międzynarodowymi.

Źródło:

• https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/o_nbp.html